Een open redenerende organisatie onderbouwt en communiceert al zijn denkhandelingen, en is bestand tegen kritische beschouwing, doordat hij eigen redeneren ex ante kritisch beschouwd, en dan pas communiceert.
Vier kritische redenen
Er zijn vier goede redenen om regelmatig kritisch te redeneren:
- Als het goed is, wil dat niet zeggen, dat het niet beter kan.
Zoeken naar alternatieven begint met een sceptische blik op de reden van wat is. - Is het wel zo, dat het is zoals men denkt dat het is? Heeft de keizer wel kleren aan?
Ook als het antwoord ja blijkt, kan kritisch bevragen vruchtbaar zijn. - Tradities moet je koesteren, maar je kunt er ook in verstrikt raken.
Kritisch bevragen kan het onderscheid tussen koesteren en verstrikken duidelijk maken. - De powers that be kunnen je beschermen, maar ze kunnen je ook verstikken.
Sceptisch benaderen van macht kan het verstikkende van de bescherming isoleren.
Kritische denkers bevragen betogen van anderen én die van zichzelf. Helaas leveren niet alle vragen altijd zinnige antwoorden op. Maar het goede nieuws is, dat sommige vragen meer zinnige antwoorden opleveren. Daarin verschillen deze lijsten van die in de cockpit van een Boeing 747: een halve checklist kan hier beter zijn dan geen, en “misschien” is hier een valide antwoord. Vooral als er een toelichting bij zit.
Vier soorten redeneren
In organisaties verrichten medewerkers dagelijks vier soorten redeneerhandelingen: beslissen, kiezen, alternatieven zoeken en reageren.
Met onze vier heuristieken voor Open & Kritisch redeneren proberen wij die handelingen zo te faciliteren, dat zij altijd ex durante communiceerbaar zijn, dat er met collega’s en derden -ook online- samengewerkt kan worden aan onderbouwing, en dat zij -na normering- ex post accountabel zijn.
Dat communiceren gaat goed, als u de argumenten in een argumentatie-schema kunt zetten, en dat schema tot redeneerstructuur, tot inhoudsopgave van uw tekst kunt maken.
Een argumentatieschema helpt de schrijver en zijn organisatie de argumenten op een rijtje te krijgen, en het helpt de lezer en zijn organisatie zicht te krijgen op de gebruikte argumentatie.
Let wel: argumentatieschema’s geven aan welke argumenten gebruikt worden. Waarheid van argumenten of kracht van een beslissing, keuze of reactie zijn niet zonder interpretatie uit schema’s af te lezen -het standpunt van de schrijver wel.
Vier argumentatieschema’s
Wij presenteren u vier beproefde argumentatieschema’s, gebaseerd op de heuristieken voor de redeneringen.
- Hebt u een Beslissing die te beschouwen is als een afweging van argumenten voor en tegen, kies dan een “Pro aut contra” (PAC) schema.
- Hebt u een Keuze die te beschouwen is als een keuze tussen een aantal alternatieven, gemaakt op grond van meer criteria, kies dan voor een “Meer criteria en alternatieven” (MAC) schema.
- Bij elke beslissing, elke keuze en elke reactie kun je je afvragen of er Alternatieven
De Doelen-Manieren-Alternatieven heuristiek helpt u methodisch en controleerbaar naar alternatieven zoeken. - Hebt u een Reactie waarin u positieve en negatieve aspecten belicht, en interessante implicaties noemt, kies dan voor een Plus-Min-Interessant-tabel (PMI).
Voor de vier argumentatieschema’s geven we hieronder een kort theoretisch kader en een praktische uitleg.
Voor alle vier de schema’s zit er een handige tool in MsOffice format in de werkbank.
Eén stappenplan
In deze mindmap vindt u het volledige, interactieve stappenplan, inclusief uitleg, achtergrondinformatie en alle gereedschappen & hulpmiddelen.
